افزایش خلاقیت در کودکان

افزایش خلاقیت در کودکان

رفتار کودک، خلاق است، اگر نو و مناسب باشد. هر انسان طبیعی قادر است در زمینه­ ها و زمان­های مختلف کارهای خلاقانه­ای انجام دهد. اکثر ما فکر می­کنیم خلاقیت چیزی است که در یک شخص وجود دارد و مثلاً می­گوییم این کودک خیلی خلاق است. اغلب اوقات به اشتباه مردم کلمه خلاق را مترادف کلمه پراستعداد به کار می­برند. کودکی که در نواختن یک وسیله موسیقی مهارت کافی دارد وبه همین ترتیب کودکی که در یک آزمایش ضریب هوشی نمره فوق­العاده بالایی به دست می­آورد، در حقیقت پراستعداد است، اما خلاقیت همان استعداد یا هوش نیست.

افزایش خلاقیت در کودکان

محققان خلاقیت، متوجه شدند که هم خلاقیت سطح بالا و هم خلاقیت سطح پایین در کودکانی که ضریب هوشی بالا و متوسط دارند، دیده می­ شود. پس خلاقیت همان هوش و یا پراستعدادی نیست، صرفاً تقلید و یا از حفظ کردن مطالب هم نیست. هر کاری را که کودک انجام می ­دهد و یا می ­گوید می­تواند خلاقیت به حساب آید البته اگر این دو فاکتور را داشته باشد.

1- باید با کارهایی که کودک قبلاً انجام داده و تمام چیزهایی را که قبلاً دیده و یا شنیده است، متفاوت باشد.

2- فقط نباید متفاوت باشد بلکه باید صحیح و جذاب بوده و در جهت رسیدن به یک هدف باشد.

بعضی از عناصر خلاقیت فطری است. بعضی به یادگیری و تجربه بستگی دارد. و بعضی به محیط اجتماعی مربوط می­ شود.

قلمرو مهارت­ها:

قلمرو مهارت­ها به منزله­ی مواد اولیه استعداد، آموزش و تجربه در یک موضوع خاص است. قلمرو مهارت­ها تا حدودی ذاتی است. کودکان مطمئناً با درجات متفاوتی از استعداد به دنیا می­آیند اما آموزش و تجربه می­تواند حتی در سطوح نسبتاً کمی از استعداد راه بلندی را به سوی پیشرفت طی کند. همچنین در مواردی که سطح استعداد بالا است نیاز به پیشرفت و رشد وجود دارد. پس کاملاً واضح است که انسان قبل از آنکه بتواند در یک زمینه خلاق شود باید دارای مهارت باشد که اکثر ما آن را نادیده می­ گیریم. هیچ کودکی قادر به انجام کارهای خلاق در زمینه­ ی نقاشی نخواهد بود مگر آنکه به دست گرفتن قلم مو، ترکیب رنگ­ها و کشیدن خطوطی را بیاموزد.

انگیزه درونی کودک:

انگیزه درونی ممکن است تا اندازه­ای فطری باشد؛ اما تا حد بسیار زیادی به محیط اجتماعی بستگی دارد. این انگیزه برای خلاق بودن آنقدر نادیده گرفته شده که می­توان آن را حلقه مفقود خلاقیت نامید.

پرورش خلاقیت در کودکان

خلاقیت، توانایی بررسی و حل مسایل با یک روش جدید است. حل مساله به گونه­ای که هیچ شخص دیگری آن مساله را آن طور حل نکرده باشد و در واقع حل مسایل با یک روش نو، مؤثر و منحصر به فرد است. آزمون­های سنجش هوش استاندارد، فقط “تفکر همگرا” را مورد سنجش قرار می­دهد و تفکر همگرا همان توانایی پاسخگویی با یک جواب مشخص به مسایل است. اما خلاقیت شامل تفکر واگرا که همان توانایی پاسخگویی با جواب­های جدید و غیر معمول است. چگونه والدین می ­توانند خلاقیت را در کودکان­شان پرورش دهند؟ نتیجه تحقیقات نشان داده است که والدین با به کار بردن روش­های زیر می­توانند کودکانی خلاق پرورش دهند:

• 1- فراهم کردن یک محیط محرک با توجه به سطح توانایی و مهارتی کودک و اینکه در چه مرحله­ای از رشد قرار دارد. این محیط محرک شامل انواع مواد، کتاب­ها و اسباب­ بازی­ها است. والدین می­توانند با فرصت دادن به کودک برای آزمایش با این مواد و تقویت فعالیت ­های او در ایجاد روش­های جدید و کارهای اکتشافی، در رشد کودک و پرورش خلاقیت وی مؤثر باشند.
• 2- پرورش خلاقیت کودک با آزمایش­های نو و غیر معمول محقق می­شود، بنابراین به سؤالات کودک خوب گوش دهید و درباره مشاهداتش نظر داده و مشارکت کنید. یعنی درباره آنچه کودک مشاهده و آزمایش کرده سوال مطرح کنید. از طریق این مشارکت دو طرفه ممکن است سؤالات و مشاهدات جدیدتری پدید آید. در جریان پرورش خلاقیت کودک­تان آرامش داشته باشید و سعی کنید لذت ببرید.
• 3- نسبت به کوشش­های کودک واکنش نشان دهید و اجازه دهید که او بداند شما به توانایی­هایش اعتماد کافی دارید. بگذارید کودک آزادانه و با مسئوولیت خودش و بر اساس افکارش عمل کند.
• 4- کودک­تان را با فرهنگ­ های مختلف، تجربیات، مردم و روش­های تفکر آشنا کنید. بگذارید کودکان ببینند روش­های مختلف تفکر درباره یک مساله وجود دارد. خلاقیت کودکان با تلاش برای کسب تجربیات جدید، بدون داشتن توقع خاص از آنها و یا در نظر گرفتن سطح توانایی سنی­شان، پرورش می­ یابد.
• 5- برای کودک، تجربیات لذت­ بخش و احساس رضایت از جریان تفکرات نو، فراهم کنید. هنر، علم، خلاقیت، شغل و یا کار مورد علاقه­ تان را با کودک­تان سهیم شوید. حرارت و جدیت شما می­ تواند میسر باشد و کودک از اینکه می­بیند شما نیز با یک احساس پرشور در تلاش هستید، انگیزه پیدا می­ کند.
• 6- الگو پشتکار و استقامت باشید. پرورش کودک، کامل کردن یک پروژه به وسیله ­ی پرورش هر مرحله از این جریان و کمک به کودک برای فهم نقاط قوت و یا ضعف خویش است.

انجام کارهایی برای رشد و پیشرفت خلاقیت در کودکان

1- از سؤال­ های خلاقانه استفاده کنید. یک راه برای کمک به کودک به منظور تفکر خلاقانه ­تر این است که از او بپرسیم. چه طور می ­توان هر چیزی را به شکل بهتری تغییر داد (چه چیزی خوشمزه ­تر می ­شود اگر شیرین­ تر شود؟ چه چیزی خنده­ دارتر می­شود اگر تندتر یا آهسته ­تر شود؟ چه چیزی خوشحال­ تر می­شود اگر کوچک­تر یا بزرگ­تر شود؟ چه چیزی جالب­تر می­ شود اگر وارونه شود؟ و یا چه چیزی جالب­تر می­ شود اگر وارونه راه برود؟)

2- از او بپرسیم چه اتفاقی می­افتد اگر…؟ (چه اتفاقی می­افتد اگر همه­ ی ماشین­ها بروند؟ چه اتفاقی می­افتد اگر همه­ی اشخاص مثل هم لباس بپوشند؟ چه اتفاقی می­افتد اگر هیچ­کس خانه ­اش را تمیز نکند؟)

3- از سؤال­هایی با کلمات در، چه طور، بعضی، مختلف و راه ­های استفاده کنید. (چه مواردی را می­شناسید که از آجر استفاده شود؟ از یک طناب چه استفاده­ های دیگری می ­توان کرد؟)

4- از بازی­های خلاقانه استفاده کنید. از مواد ساده مانند مکعب چوبی، شن، ماسه، آب و… استفاده کنید تا کودک بتواند با تکیه بر مهارت­های خودش چیزهایی را ساخته و طراحی کند.

5- از روش ادامه دادن مفهوم داستان استفاده کنید. یک شخص داستان را آغاز کرده و سپس شخص دیگری یک قسمت به آن اضافه می­ کند. یک داستان را بخوانید و آن را اجرا کنید برای اجرا از عروسک خیمه شب ­بازی نیز می­توان استفاده کرد.

6- از وسایل نمایش برای خلق ایده ­های جدید استفاده کنید (انواع بازی­هایی که کودک در آن می­ تواند فعالیت­ های خلاقانه داشته باشد.)

7- از نقش بازی کردن، استفاده کنید. این کار به کودکان کمک م ی­کند نقطه نظرات دیگران را ببینند و احساس­شان را شرح دهند. مثلاً در تصاویر کودکان توصیف می­ کنند که افراد به چه چیزی فکر می­ کنند و یا چه احساسی دارند.